. Öğelerinin Dizilişine Göre Cümle Türleri 1. Kurallı Düz Cümle2. Devrik Cümle • Eksiltili Cümle Türkçe cümle yapısında öğe dizilişi şöyledir Özne + tümleçler + yüklem. Yüklem sonda bulunur. Ama meselâ şiirde yüklem cümlenin herhangi bir yerinde olabilir. Diğer öğelerin yeri önem sırasına göre değişebilir. Yüklemin cümle sonunda olup olmamasına göre cümleler ikiye ayrılır 1. Kurallı Düz Cümle Yüklemi sonda bulunan cümledir. Dilimizin söz dizim özelliğine göre asıl öğe sonda, yardımcı öğeler de başta bulunur. Kapalıçarşı'da birkaç istikametten düdük sesleri gelmeye başladı. Bu, her akşam üzeri çarşı bekçilerinin verdiği bir işarettir ki, kapanma saatinin geldiğini ve dükkanını kapamaya geç kalanların acele etmesiniilân eder. O saatte Sahaflar Çarşısı tarafındaki büyük kapıdan içeri bir göz atmak korkunçtur. Çarşı, kimi kapanmış, kimi kapatılmaya uğraşılan iki sıra dükkanın çizdiği, karanlık ve nerede bittiği belirsiz bir dehliz halinde uzar. Ayrıca kepengi olmayan bazı vitrinli mağazaların camekânlarındaki eşya, bütün gün üzerine serpilen elektrik ziyasından ayrı düşünce, korkularından büzülürler ve camdan, çarşının tenhalaşmış yolunu görmemek için gözlerini yumarlar. 2. Devrik Cümle Yüklemi sonda değil, herhangi bir yerinde bulunan cümlelerdir. Görmüyor musun sana doğru geldiğini? Bendim dün gece evinizin önünden geçen. *Şiirde ve günlük konuşmalarda çok kullanılır. Çok insan anlayamaz eski musikimizden Ve ondan anlamayan bir şey anlamaz bizden. Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden, Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak... Sular sarardı... Yüzün perde perde solmakta,Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta... Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller;Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller, Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer? Bu bir lisan-ı hafidir ki ruha dolmakta,Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta... Gülme komşuna, gelir samanı, gelir kargayı, oysun gözünü. ]Ünlem cümleleri de devrik buraya!Git başımdan! Eksiltili Cümle Yüklemi bulunmayan cümlelerdir. Yargının ne olduğu okuyucunun yorumuna bırakılan cümlelerdir. Örnek "Karşımızda geniş ve yemyeşil bir ova... Onun tam ortasında küçük ama çok güzel bir göl..." cümlelerinde yüklem yoktur. Üç noktalar yüklemin eksik olduğunu gösterir. Ancak biz cümlede "vardı, görünüyordu, bulunuyordu" gibi bir yargının verilmek istendiğini anlıyoruz. Öyleyse bu cümleler eksiltili cümlelerdir. * İsim cümlelerinde yüklemi oluşturan ekfiilin bulanmaması da cümleyi eksiltili hale getirir. Örnek"O bana senden daha yakın." cümlesinde yüklem olarak düşünülen "yakın" sözü "-dır" ekfiilini açık olarak almadığı için cümle eksiltili sayılır. Çünkü biz, "-dır" ekfiili bulunmadığı için cümleye ayrı bir yüklem verebiliriz. Yukarıdaki örneğin sonunda "... yakın olmalı, yakın duruyor" gibi değişik yüklemler düşünebiliriz. * Kimi sıralı cümlelerde birinci cümlenin yüklemi söylenmezse cümle yine eksiltili olur. Örnek"Önce biraz ders, ardından top oynamaya gidildi." cümlesinde "ders" sözü yargıya bağlanmamıştır. Ancak biz cümleye virgülden önce "yapıldı, çalışıldı" gibi bir yüklem getirebiliriz. Öyleyse okuyucunun yorumuna bırakılan bu cümle de eksiltilidir. * Konuşmalarda çoğu zaman eksiltili cümleler kullanılır. - Beni kim aradı?- Arkadaşın. eksiltili cümle- Saat kaçta?- İki buçukta.eksiltili cümle * Ara Sözlü Cümle Bir cümlenin anlamına açıklık getirmek amacıyla, o cümlede açıklayıcı bir söz ya da bir cümle kullanılır. Bu açıklayıcı unsurlar söz biçimindeyse ara söz, cümle biçimindeyse ara cümle adını alır. Ara söz, yüklem dışında daima bir öğenin açıklayıcısı olarak kullanılırken o öğeyle aynı görevde bulunur. Örnek § Sınıftaki birkaç kişi, tembel olanlar, bu duruma itiraz etti. § Bu işe Ayşe’yi – herkesin dedikodusunu yapan o kızı – karıştırmayın. § Sana, en yakın arkadaşıma, güvenmekle hata etmişim. Ara cümle ise yalnızca cümlenin anlamına açıklık kazandırır. Cümlenin herhangi bir öğesi olamaz. Örnek O zaman vecd ile bin secde eder – varsa – taşım. Ülkemiz, üç yanı denizlerle çevrilidir, yavaş yavaş çöle dönüyor. Bizim patron, yalnızca gördüğüne inanır, bu dedikoduya inanmayacaktır. UYARI Ara söz ve ara cümlelerin başında ve sonunda ya “, …,” ya da “- … –“ işaretleri kullanılır. Ara söz ve ara cümlelerin cümleden atılması cümleyi biçimsel yönden etkilemez, yalnızca anlamı etkiler. * ***************************************************************************** eğitim öğretim ile ilgili belgeler > konu anlatımlı dersler > Türkçe dersi ile ilgili konu anlatımlar > cümle çeşitleri, cümle türleri ile ilgili konu anlatımlar İÇ İÇE BİRLEŞİK CÜMLE, KAYNAŞIK CÜMLE, ÖZELLİKLERİ 1 YAPILARINA GÖRE CÜMLELER CÜMLE ÇEŞİTLERİ TÜRKÇE DERSİ KONU ANLATIM Cümlenin içinde yan cümlecik olarak bir başka cümlenin yer aldığı böyle cümlelere "iç içe bileşik cümle" denir. Yan cümlesi iç cümleden oluşan ve bu yan cümlenin temel cümleye herhangi bir öğe göreviyle bağlandığı cümle yapıca bileşik cümledir. Bir cümlenin herhangi bir görevle başka bir cümlede yer almasıyla meydana gelen birleşik cümledir. Araya giren cümle, temel cümledeki anlamı tamamlayan yardımcı cümle olarak nesne veya diğer unsurlardan birinin parçası olur Asıl yargı sonda bulunur. Örnekler Adam, karısına, sen bu işe karışma, dedi. İç cümle Çocuktur, düşe kalka büyür. İç cümle Yardımcı cümle nesne olarak kullanılabilir. Alıntı hâlindedir. Örnekler Adam, / "Kartınız geçerli değil." / demez mi? Şark için "Ölümün sırrına sahiptir." derler. "Savaşı önce kendime karşı kazanmalıyım." diye düşündü. Yardımcı cümle ana cümle içinde bir isim tamlamasının tamlayanı olarak bulunabilir. Örnekler Iraklardan bir dondurmacının "Vişnelim var, kaymaklım" nidası titreyerek dağılıyordu. Artık "Ev alma komşu al." atasözünün hükmünün kalmadığına inanıyorum. Yardımcı cümle edat grubu olabilir. Örnekler Gönül Anadolu'da Yunus Emre'nin "Taştın yine deli gönül / Sular gibi çağlar mısın" gibi mısralarıyla şahlanır. Edebiyat öğretmeni içinizde “Han Duvarları”nı okuyan var mı, dedi. Hayır, o değil, şu uzun boylu adam, dedi. Aşağıdaki cümleler iç içe bileşik cümle örneğidir. Örnekler Çantamı nereye bırakmıştım, hatırlamıyorum. Bunları kim getirmişti bilmiyorum. Tıp fakültesinde okuyacağım diyor. Yarım saat önce geldim dedi. Aşağıdaki atasözleri de birer "iç içe bileşik cümle" örneğidir. Örnekler Kimse ayranım ekşi demez. Balık, çok konuşurum, ama ağzım su dolu, demiş. Kiraz, "Dut yetişmese, beni yiyenin boynunu sapıma döndürürüm." demiş. YAPILARINA GÖRE CÜMLELER KONU ÖZETİ Cümleler yapılarına göre 3 gurupta ayrılır. ABasit cümle BBirleşik cümle CSıralı cümle ABASİT CÜMLE Tek yüklemi bulunan tek yargı bildiren cümlelerdir. *Çalıkuşu, Damga, Acımak, Bir Kadın Düşmanı, Dudaktan, Kalbe romanları Güntekin' e aittir. *Seninle bir daha görüşmeyeceğim. *Halit Ziya Uşaklıgil, Servet-i Fünün edebiyatının en büyük romancısıdır. *İkinci Yeni sanatçıları şiiri soyutlaştırmışlardır. B BİRLEŞİK CÜMLE Birleşik cümleleri dört gurupta incelenir. 1Girişik Birleşik Cümle İçinde fiilimsi isim fiil, sıfat fiil, zarf fiilbulunan cümlelere yer aldığı bölüme yan cümle asıl yüklemin bulunduğu bölüme de temel cümle denir. Bir cümlede kaç tane fiilimsi varsa o kadar yan cümle var demektir. *Beni soranı, gördün mü? Yan cümlecik Temel cümlenin nesnesidir. *çalışan kazanır. Yan cümlecik temel cümlenin öznesidir. *Seni görünce mutlu oluyorum. nin dir. *Seni seven insanları sen de sev. nin Nesnesidir. *Beni dinleyin herkese teşekkür etmek istiyorum ÖRNEK Aşağıdakilerden hangisinde dizeler basit cümle oluşturmaktadır. AMustafa Kemal barış olmuş. Gürül gürül akan ırmaklarda BMustafa Kemal özgürlük olmuş Özgürlük diye çarpan yüreklerde CMustafa Kemal bereket olmuş Uzanıp giden bu topraklarda DMustafa Kemal türkü olmuş İnanmış EMustafa Kemal ülkü olmuş 2İç İçe Birleşik Cümle Kaynaşık Cümle Bir cümle başka bir cümlenin içinde yer alır ve onun bir öğesi olursa buna iç içe birleşik cümle cümle temel cümlenin öznesi, nesnesi ya da başka bir öğesi olabilir. *Ben gidiyorum. dedi. iç cümle temel cümlenin nesnesi iç cümle TC *Ben büyüdüm, diyorsun. iç cümle temel cümlenin TC nesnesi durumundadır *Adam beni burada bekleyin. dedi. iç cümle temel cümlenin nesnesi durumundadır 3Şartı Birleşik Cümle Yan cümleciği – se,mi ile kurulan ve temel cümlenin gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini koşula şarta bağlayan cümledir. *Görürsem söylerim. *Çalışmadın mı başarılı olamasın. *Sen gelirsen ben de gelirim. 4 Ki'li Birleşik Cümle Ki bağlacıyla birbirine bağlanan cümlelere denir. * Benimle konuş ki seni anlayayım. * Dürüst ol ki insanlar sana güvensin. * Düzenli çalış ki kazanasın. * Şiir o kadar güzel okudu ki şaşırdım kaldım. C SIRALI CÜMLE İçinde birden çok tamamlanmış yargı bulunan cümlelere Cümleler 2 gurupta incelenir. 1Bağımlı Sıralı Cümle Öğrenilen en az biri ortak olan sıralı cümlelerdir. * Yaşlı kadın buraya kadar geldi sizi sordu özne ortak *Beni aramış bilgi ama bulamamış özne ve nesne ortak *Türkiye de bu kitabı bastırmış satmıştı. özne DT, N ortak *Onu bana beni ona şikayet eder. yüklem ortak *Yazın Antalya ya gider orada gezerdik özne ve zarf tümleci ortak 2Bağımsız Sıralı Cümle Öğelerinden hiçbiri ortak olmayan cümlelerdir. *Evden sessizce çıktık sokakta lambalar yanmıyordu *Yağmur durmuştu yollar çamurdan görünmüyordu * O geziyordu ben çalışıyordum *Deneme başka şeydir felsefe başka şeydir. Not Bazı kaynaklar ama fakat çünkü gibi bağlaçlarla birbirine bağlayan cümleleri bağlı cümle olarak kabul eder. *Bu işe başlıyorum;ama bugün bitiremem. *Sabahı severiz; çünkü gündüzün başlangıcıdır. CÜMLE ÇEŞİTLERİ GENEL ÖZETİ KONU ÖZETİ Cümleler; yükleminin türüne ve yerine, anlamlarına, oluşturulma biçimlerine göre değişik gruplara ayrılır. Bu grupları şöyle sıralayabiliriz 1. Yüklemine Göre Cümleler 2. Öğe Dizilişine Göre Cümleler 3. Anlamına Göre Cümleler 4. Yapısına Göre Cümleler Yüklemine Göre Cümleler Cümleler, yüklemlerinin sözcük türüne göre ikiye ayrılır 1. Eylem Cümlesi Yüklemi basit ya da bileşik çekimli eylem olan cümlelerdir. Uzun yıllar bu işyerinde çalıştım. Bu cümlenin yüklemi “çalış-” eylemi olduğundan cümle, eylem cümlesidir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri çekimli bir eylem olduğundan eylem cümlesidir. Öğretmenimizin sorduğu soruyu çözemedik. Annem, her günkü gibi kapıda bekliyordu bizi. Önerilerimizi bir türlü kabul etmemişti. 2. Ad Cümlesi Yüklemi ad soylu sözcük ya da sözcük öbeği olan cümlelerdir. Yüklemi eylem olmayan bütün cümleler ad cümlesidir. Sınavı kazandığı için çok mutluymuş. Bu cümlenin yüklemi ad soylu “mutlu” sözcüğü olduğundan cümle, ad cümlesidir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri ad soylu sözcükler olduğundan ad cümlesidir. Deniz düne göre oldukça sakindi bugün. En çok sevdiği şey yürümektir. Bizi günler öncesinden bu geziye çağıran kendisiydi. Öğe Dizilişine Göre Cümleler Cümleler, yüklemlerinin cümledeki yerine göre ikiye ayrılır 1. Kurallı Düz Cümle Yüklemi cümlenin sonunda bulunan cümlelerdir. Çok uzaklardan kuş sesleri duyuluyordu. Bu cümlenin yüklemi duyuluyordu en sonda bulunduğundan cümle, kurallı cümledir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri sonda bulunduğundan kurallı cümledir. Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır. Eğitim hayatımız boyunca hepimize yardım etti. Bu konuyu sizinle daha önce görüşmemiş miydik? Bugün hava her zamankinden daha sıcaktı. Yine açıklardan dev gibi gemiler geçiyor. Yurdumun bağına bahçesine bahar geldi. 2. Devrik Kuralsız Cümle Yüklemi cümlenin sonunda bulunmayan cümlelerdir. Bu tür cümlelerde yüklem cümlenin başında veya ortasında bulunabilir. Hepimiz canla başla çalışıyoruz burada. Bu cümlenin yüklemi çalışıyoruz en sonda bulunmadığından cümle, devrik cümledir. Aşağıdaki cümleler, yüklemleri sonda bulunmadığından devrik cümledir. Papatyalar uyandırdı bizi nihayet kış uykusundan. Doğanın canlandığı bir mevsimdir ilkbahar. Nasıl ders çalıştığınızı bilmez miyim hiç? Doğmuyor güneş artık şöyle gönlümce. Hâlâ bekliyorum seni anılar sahilinde. Gelir misin mezarıma, elinde bir demet yasemenle? Bir başkadır benim memleketim! Eksiltili Cümle Yüklemi yazılmayıp yüklemini okuyucunun, zihninde tamamlaması beklenen cümledir. Eksiltili cümlelerin bilgi sonuna üç nokta konur. Önümüzde göz alabildiğine bir kumsal… Yüklemi yazılmayan bu cümlenin sonuna “uzanıyor, duruyor, var” gibi sözleri yüklem olarak getirebildiğimiz için bu cümle, eksiltili bir cümledir. Yüklemi yazılmadığı için eksiltili cümle durumunda bulunan aşağıdaki cümlelerin sonuna, yüklem olabilecek sözcükler, koyu olarak yazılmıştır. Denizin tam ortasında Adalar’a doğru nazlı nazlı yol alan vapurlar… var Kız beşikte çeyiz sandıkta…. olmalı Düğün el ile, harman yel ile… olur Anlamına Göre Cümleler Cümleler, taşıdıkları anlamlara göre temelde ikiye ayrılır 1. Olumlu Cümle Cümlede yüklem durumundaki eylemin gerçekleştiğini veya yüklem durumundaki varlık ya da kavramın var olduğunu, bulunduğunu bildiren cümlelerdir. Şiddetli yağışlardan dolayı yol trafiğe kapandı. Bu cümlede “kapanmak” eyleminin gerçekleşmesi söz konusu olduğu için, cümle anlamca olumludur. Aşağıdaki cümlelerde yüklemlerin gerçekleşmesi ya da varlığı söz konusu olduğu için cümleler anlamca olumludur. Masadaki vazo yere düşüp kırıldı. Okula yine derslerine çalışmadan gitmişti. Verilen işi yapamamaktan korkuyordu. Dünkü derste sınıfta yedi sekiz kişi vardı. Bu yılki kitap fuarı her zamankinden daha renkliydi. 2. Olumsuz Cümle Cümlede yüklem durumundaki eylemin gerçekleşmediğini veya yüklem durumundaki varlık ya da kavramın var olmadığını, bulunmadığını bildiren cümlelerdir. Eylem cümlesinde olumsuzluk -ma / -me geniş zamanda – maz, -mez ekiyle sağlanır. Ad cümlesinde olumsuzluk “değil / yok” sözcükleriyle ya da “-sız, -siz” ekiyle sağlanır. Veli toplantısına kimse katılmadı. Sokaklar bugün kalabalık değildi. Bu cümlelerde “katılmak” eyleminin gerçekleşmemesi, “kalabalık” kavramının söz konusu olmamasından dolayı cümleler anlamca olumsuzdur. Aşağıdaki cümlelerde yüklemlerin gerçekleşmemesi ya da var olmamaları söz konusu olduğu için cümleler anlamca olumsuzdur. Soruların hepsini çözebilen yok. Göz alabildiğine uzanan bu tarlalar verimsizdi. Binanın bu dairesi hiç ışık almıyor. a. Anlamca Olumsuz Yapıca Olumlu Cümle Bazı cümleler, olumsuzluk ifade eden ek ya da sözcük almadığı halde olumsuz anlam taşıyabilir. Böyle cümlelere yapıca olumlu, anlamca olumsuz cümle denir. Senden ayrı kalmaya dayanacak gücüm mü var? gücüm yok Bu cümlede yüklem var, olumsuzluk ifade eden ek ya da sözcük almadığı için anlamca olumludur. Ancak, soru biçiminde düzenlenmiş cümlede amaç soru sormak değil, yüklemde söylenenin var tersini yok kastetmektir. Dolayısıyla bu cümle yapıca olumlu, anlamca olumsuzdur. Aşağıdaki cümlelerde yüklemlerin, cümlenin gelişinden anlamca olumsuz olduğu anlaşılmaktadır. Ben hiç sonunu kestiremediğim işe girer miyim? girmem Konuklarımız ne yemek yedi ne suyumuzu içti. yemedi, içmedi Sanki bu olayın bütün sorumlusu benim. ben değilim b. Anlamca Olumlu Yapıca Olumsuz Cümle Bazı cümleler, olumsuzluk ifade eden ek ya da sözcük aldığı halde olumlu anlam taşıyabilir. Böyle cümlelere yapıca olumsuz, anlamca olumlu cümle denir. Sen yemek yaparsın da ben hiç beğenmez miyim? beğenirim Neden böyle davrandığını anlamıyor değilim. anlıyorum Bu cümlelerde yüklemler beğenmez miyim, anlamıyor değilim, olumsuzluk eki -maz ve olumsuzluk bildiren sözcük değil aldığı için yapıca olumsuzdur. Ancak, bu cümlelerde amaç, yüklemde söylenenin beğenmez miyim, anlamıyor değilim tersini beğenirim, anlıyorum kastetmektir. Dolayısıyla bu cümleler yapıca olumsuz, anlamca olumludur. 3. Soru Cümlesi İçinde soru eki ya da soru sözcüklerinden biri bulunan ve soru anlamı taşıyan cümlelerdir. Neden sen de bizimle yarınki geziye katılmıyorsun? Sınavdaki soruların kaçını cevaplayabildin? 4. Şart Cümlesi Yargının gerçekleşmesinin bir koşula bağlandığı cümlelerdir. Bu evi temiz kullanmak şartıyla kiralayabilirsiniz. Geç saatlere kadar çalışırsak işi bitirebiliriz. 5. İstek Cümlesi İstek anlamı taşıyan cümlelerdir. Haftaya seninle yeni açılan müzeye gidelim. Hepinize kolay gelsin. 6. Emir Cümlesi Emir anlamı taşıyan cümlelerdir. Hemen arabadaki kitapları buraya getir. Derhal odanızı toplayın. 7. Ünlem Cümlesi İçinde ünlem ya da ünlem değeri taşıyan sözcükler bulunan cümlelere ünlem cümlesi denir. Birden kapıyı açınca onu görmeyeyim mi! Aman sobayı açık unutmayın! Yapısına Göre Cümleler Cümlelerde; yargı yüklem sayısına ya da yan cümlecik olup olmamasına bakılır. Cümleler yapısı yönüyle dörde ayrılır. 1. Basit Cümle 2. Bileşik Cümle 3. Sıralı Cümle 4. Bağlı Cümle Yapısına göre cümlelerin çeşitlerine geçmeden önce “yan cümlecik” kavramını görelim. Yan Cümlecik Cümlede, kendi içinde cümle özelliği gösteren ve daha çok, eylemsiyle kurulan sözcüğe ya da sözcük grubuna yan cümlecik; geri kalan bölüme ise temel cümlecik denir. Yan cümlecik, genellikle temel cümleciğin bir öğesi olur. Arkadaşım, yarın bu okula yazılacağını söyledi. Bu cümlede, nesneyi bulmak için yükleme sorduğumuz “neyi” sorusuna cevap olan “yarın bu okula yazılacağını” sözcük grubu, içinde eylemsi bulunduğu için yan cümleciktir. Aşağıdaki cümlelerde koyu olarak yazılan yan cümleciklerin oluşturduğu öğeler ayraç içinde belirtilmiştir. Onun bu sınavı kazanması hepimizi sevindirdi. yan cümlecik özne görevinde Rüzgâr, sararmış yaprakları sağa sola savuruyor. yan cümlecik nesne görevinde Konferans için gelenlere birer kitapçık verildi. yan cümlecik dolaylı tümleç görevinde Görevliler, havalar soğuyunca kaloriferleri yaktı. yan cümlecik zarf tümleci görevinde 1. Basit Cümle Yan cümleciği bulunmayan, yani bir yargıdan oluşan cümledir. Ödevlerimi sabah erkenden yaparım. Bu cümle, yan cümleciği olmadığı için, yapıca basit bir cümledir. Aşağıdaki eylem ve ad cümleleri de yan cümleciği olmadığı için, yapıca basit cümlelerdir. Yolcuların çoğu, uçağa vaktinde bindi. Hafta sonu babama işyerinde yardım edeceğim. Uzun ve yorucu bir günün ardından hepimiz uyuyakalmıştık. Dedemin, köyün hemen yakınında kocaman bir çiftliği vardı. Okulun kitaplığı benim için eşsiz bir hazineydi. Bugün hava her zamankinden serindi. 2. Bileşik Cümle Yargı bildiren yüklemin dışında yan cümleciği de bulunan cümledir. Senin yarın buraya geleceğini duyduk. Yan cümlecik Temel cümle Bu cümle, yüklemi temel cümle dışında, bir eylemsi sayesinde geleceğini yan cümleciği olduğu için, yapıca bileşik bir cümledir. Yan cümlecik, genellikle eylemsilerle kurulur ve cümlenin herhangi bir öğesi olur, demiştik. Yan cümlecik farklı yollarla da kurulabilir ve buna göre, bileşik cümleler dörde ayrılır. a. Girişik Bileşik Cümle b. Şartlı Bileşik Cümle c. Ki’li Bileşik Cümle İlgi Cümlesi d. İç İçe Bileşik Cümle a. Girişik Bileşik Cümle Yan cümleciği eylemsi ile kurulan bileşik cümledir. Okuduğum kitapların özetlerini bir deftere yazardım. yan cümlecik nesne görevinde Bu şehirde yola erken çıkanlar trafiğe takılmaz. yan cümlecik özne görevinde b. Şartlı Bileşik Cümle Van cümleciği dilek-şart -sa, -se kipiyle kurulan bileşik cümledir. Dilek-şart kipinin oluşturduğu bölüm yan cümleciktir. Bu yoldan giderseniz havaalanına daha çabuk varırsınız. Derslerine düzenli çalışırsan başarılı olursun. c. Ki’li Bileşik Cümle İlgi Cümlesi Yan cümleciği temel cümleciğe “ki” bağlacıyla bağlanan bileşik cümledir. Anladım ki hep çile çekermiş anneler. Aslında yabancı kökenli olan “ki” bağlacıyla kurduğumuz bu cümleyi, Türkçe cümle yapısına uygun bilgi söylemek istersek “Annelerin hep çile çektiğini anladım.” biçiminde, yani yan cümleciğini eylemsiyle oluşturarak söyleriz. O kadar çok şaşırmıştı ki hiçbir şey söyleyemedi. O kadar çok şaşırdığı için hiçbir şey söyleyemedi. Bu cümlede “ki” bağlacından önce yazılan ve yan cümleciği oluşturan bölüm ayraç içinde, eylemsi ile temel cümleciğe bağlanmıştır. d. İç İçe Bileşik Cümle Yan cümleciği başka bir cümle tarafından oluşturulan bileşik cümledir. Bu cümlelerde yan cümlecik genellikle nesne görevindedir. Öğretmenimiz, yine görüşeceğiz, dedi. Yan cümlecik Nesne Kapıdaki tabelada, rahatsız etmeyin, yazıyor. Yan cümlecik Nesne 3. Sıralı Cümle Birden fazla yargının yüklemin birbirine virgül , ya da noktalı virgül ; ile bağlanmasıyla oluşan cümledir. Sonbahar geldi, köyde kış hazırlıkları başladı. Birinci cümle İkinci cümle Bu cümlede, iki yüklem geldi, başladı, yani iki ayrı cümle vardır. Birinci cümle Sonbahar geldi ikinci cümleye köyde kış hazırlıkları başladı virgülle bağlanarak sıralı cümle oluşturulmuştur. Aşağıdaki cümleler, birbirine virgül ya da noktalı virgülle bağlanmış sıralı cümlelerdir. Güneşli havalar birkaç gün sürdü, insanlar parklara doluştu. Otobüsümüz sabah hareket etti, akşama İzmir’e vardı. Deniz dün çok dalgalıydı, vapur seferleri iptal edildi. Yaşlı kadın, kahvaltı hazırladı, çocukları kaldırdı; evi topladı, pazara gitti. a. Bağımlı Sıralı Cümle Öğe ortaklığı olan sıralı cümledir. Çocuklar güverteye çıktılar, martılara ekmek attılar. Özne Yüklem Yüklem Burada sıralı cümleyi oluşturan ilk cümlenin yüklemine çıktılar ve ikinci cümlenin yüklemine attılar sorduğumuz “kim” sorusunun cevabı olarak her iki cümlenin öznesinin “çocuklar” sözcüğü olduğunu görüyoruz. Yani bu sıralı cümleyi oluşturan cümlelerin öznesi ortaktır. Aşağıdaki cümlelerde ortak öğeler koyu yazılmış, öğelerin türü ayraç içinde verilmiştir. Ben hep eşyalarımı dağıtırdım, annem de toplardı. nesnesi ortak sıralı cümle Müdür, başarılı öğrencileri sahneye çağırdı, tek tek kutladı. öznesi ve nesnesi ortak sıralı cümle O, arkadaşlarına çok güvenir, rahatlıkla sırlarını söylerdi. öznesi ve dolaylı tümleci ortak sıralı cümle b. Bağımsız Sıralı Cümle Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümledir. Bizim çocukluk yıllarımızda sokağımıza dondurmacı gelirdi, hepimiz çevresinde toplanırdık. Birinci cümle İkinci cümle Bu cümlenin yüklemlerine gelirdi, toplanırdık öğeleri bulmak için gerekli soruları sorduğumuzda, cümlelerde öğe ortaklığı olmadığı görülmektedir. Öyleyse bu cümle, öğe ortaklığı olmayan sıralı bir cümledir. Aşağıdaki cümleler, öğe ortaklığı olmayan sıralı cümlelerdir. Babam beni çalıştırdı, sonunda zayıf derslerimi düzelttim. Annem mutfaktaydı, biz salonda oturuyorduk. Bu sene bahar erken geldi, ağaçlar çiçeklerini vakitsiz açtı. Hava çok soğuktu, biz hiç üşümüyorduk. 4. Bağlı Cümle Birden fazla cümlenin birbirine bağlaçla bağlandığı cümledir. Sıralı cümledeki virgül ya da noktalı virgül yerine, bağlaç getirilirse ortaya bağlı cümle çıkar. Evin kapısı açıldı ve dışarı yaşlı bir adam çıktı. Birinci cümle ikinci cümle Bu cümlede, iki yüklem açıldı, çıktı, yani iki ayrı cümle vardır. Birinci cümlenin Evin kapısı açıldı sonuna nokta konmamış, ikinci cümle dışarı yaşlı bir adam çıktı küçük harfle başlamıştır. Bu iki cümle birbirine bağlaçla ve bağlanarak bağlı cümle oluşturulmuştur. Aşağıdaki cümleler, birbirine bağlaçla bağlanan cümlelerden oluşan bağlı cümlelerdir. Sabah erken kalktık; ama yine de derse yetişemedik. Takımımız iyi mücadele etti; ancak yenilmekten kurtulamadı. Bu koca kitabı bitirdik de sınava girdik. Kardeşim bugün ne ders çalıştı ne kitap okudu. Hem suçlu olduğunu biliyorsun hem de özür dilemiyorsun. “TÜRKÇE DERSİ İLE İLGİLİ KONU ANLATIMLAR” SAYFASINA GERİ DÖNMEK İÇİN >>>TIKLAYIN>>TIKLAYIN>>TIKLAYINYorumu Çok teşekür ederim çok yardımcı oldu ygs tekrarımi yayınladığıniz yazıyla ysptim ->Yazan abdullah.>>>YORUM YAZ<<< Ek fiilin çekimli biçimleri idi, imiş, ise ayrı yazılabildiği gibi bitişik olarak da yazılabilir. Ünsüzle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında i ünlüsü düşer, ayrıca büyük ünlü uyumuna uyar yorgun-du yorgun idi, güzel-miş güzel imiş, gelir-se gelir ise Da de ne zaman ayrı yazılır?2 Özel isimde de da nasıl yazılır?3 De /- da nasıl yazılır?4 De ve ki nin yazımı nasıl ayırt edilir?5 Bağlaç de da nasıl anlaşılır?6 Bir kez de nasıl yazılır?7 De da nasıl yazılır örnek?Da de ne zaman ayrı yazılır?Bağlaç olan da / de ayrı yazılır ve kendisinden önceki kelimenin son ünlüsüne bağlı olarak büyük ünlü uyumuna uyar Kızı da geldi gelini isimde de da nasıl yazılır?De Da eki özel isimlerde kesme işaretiyle /- da nasıl yazılır?Ek olan “-de/-da” bitişik yazılır. Kullandığınız cümlede “de/da”yi çıkardığınızda ortada cümle diye bir şey kalmıyor ise bu “de/da” ek olan “-de/-da” dir ve bitişik yazılır. Eğer anlam bozulmuyor ise bu “de/da” bağlaç olan “de/da” dir. Ayrı ve ki nin yazımı nasıl ayırt edilir?“DE” VE “Kİ” YAZIM KURALLARI. Türkçe 'de yapılan en büyük hatalardan biridir, bitişik yazarlar Dahi anlamına gelen “de” ayrı yazılır. Aynı şekilde “ki” karşımıza bitişik olması gerekirken ayrı, ayrı olması gerekirken bitişik de da nasıl anlaşılır?Bağlaç Olan De Nasıl Anlaşılır? Bağlaç olan ''de''yi anlamak için cümleden ''de'' çıkarılır. Cümlenin anlamı bozulursa de, bağlaç değil ismin hal ekidir. İsmin hal ekleri sırasıyla -i, -e, -de ve -den ekleridir. Bulunma eki adıyla da bilinen -de eki ayrı değil bitişik kez de nasıl yazılır?Bir Kez Kelimesinin TDK'ya Göre Doğru Yazılışı Bir Kez, tamlama olduğu için kelimenin ayrı yazılması da nasıl yazılır örnek?Bunun için 'de'yi veya 'da'yı cümleden çıkarıp, cümleyi tekrar okuyun. Cümle anlamsız hale gelmiyorsa, ayrı yazılır. Örnek Ayşe de kitap okuyor → Ayşe kitap okuyor. De'yi çıkardığımızda anlam bozulmadığına göre örneğimizde 'de' ayrı yazılır. Oluşturulma Tarihi Ocak 27, 2022 0547Aşikar, ayan beyan ve açık açık kelimeleriyle eş anlamlı olan uluorta sözcüğü, birleşik bir isimdir. Ulu ve orta kelimelerinin birleşmesiyle oluşan bu sözcük, herkesin gözü önünde, hiç kimseden gizlemeden, açıkça anlamlarına gelir. Uluorta sözcüğü, bir eylemin nasıl yapıldığını belirttiği için cümle içerisinde zarf tümleci olarak kullanılır. Örneğin ''Uluorta bağırmak.'' - ''Uluorta konuşmak.'' Uluorta nasıl yazılır? Uluorta kelimesi TDK'ya göre bitişik mi yazılır ayrı mı tüm detayları ile kelimesinin yer aldığı diğer birleşik isimler ve tamlamalar şu şekilde sıralanabilir 1- Ortalama 2- Ortaçağ 3- Orta Elçi 4- Orta Hakem 5- Ortadoğu 6- Ortak 7- Ortaklaşa 8- Orta Kulak 9- Ortalamak 10- Not Ortalaması Uluorta Nasıl Yazılır? Öz Türkçe bir kelime olan uluorta, kullanıldığı yere göre iki farklı anlama gelir. Kelimenin ilk anlamı, herkesin ortasında, kimseden çekinmeden ve gizlemedendir. Bu sözcük, aynı zamanda, rastgele ve gelişigüzel anlamına gelir. Uluorta kelimesinin doğru yazımı ise aşağıdaki gibidir. ULUORTA Uluorta Kelimesi TDK'ya Göre Bitişik mi Yazılır Ayrı mı? Uluorta kelimesi birleşik bir isimdir. Bu nedenle bitişik yazılması gerekir. ULUORTA - Doğru ULU ORTA - Yanlış Uluorta Kelimesinin Cümle İçinde Kullanımı 1- Onları defalarca ikaz etmiş olmama rağmen senin hakkında uluorta konuşmaya devam ettiler. Doğru Kullanım 2- Sırf ilgi çekmek için ulu orta yüksek sesle konuşmaya başladı. Yanlış Kullanım

tür isimler cümle ortasında ise nasıl yazılır